Cmentarze to fragment naszej (a czasami) nie naszej historii. Szkoda, że tak mało o nich wiemy.
W Ostródzie najstarsze nagrobki znajdowały się w dzisiejszym kościele Dominika Savio, dawniej w XIII - XIV wieku w kościele przy ul. Filtrowej. W tym kościele miał swój pomnik wielkości naturalnej Burchard von Mansfeld, komtur ostródzki, który zmarł w 1379 roku i został pochowany w stroju zakonnym.
Natomiast przed ołtarzem była płyta nagrobna długoletniego proboszcza parafii Andreasa Bela zmarłego w 1618 roku. W krypcie były także szczątki zmarłego w 1624 roku Reinharda von Eppingena, który był ostródzkim starostą ( były to dawne starostwa przed reformą w 1818r. – małe) i właściciela majątku w Lubajnach.
W tym kościele w głównym miejscu kościoła postawiono w 1639 roku sarkofag ze szczątkami księżnej Anny Jadwigi von Sitsch, żonie ówczesnego dzierżawcy Ostródy, księcia Jana Chrystiana władającego Brzegiem i Legnicą na Śląsku.
W 1945 roku Armia Czerwona dokonała spustoszenia paląc całe Stare Miasto, w tym kościół i zamek.
Natomiast wokół kościoła był cmentarz na którym grzebano mniej zamożnych i biedniejszych obywateli miasta. Jak podaje historyk niemiecki, profesor gimnazjum humanistycznego w Ostródzie późniejszy profesor Uniwersytetu w Lipsku, autor monografii Ostródy z 1904 roku, to w 1622 roku w mieście przy kościele były dwa cmentarze to jest cmentarz niemiecki i cmentarz polski.
Jak pisze Johann Muller w 1712 roku pierwsze pochówki zaczęto organizować na zewnątrz murów obronnych miasta w kierunku Bramy Łaziennej, czyli obecnej „Polskiej Górki”, cmentarza przy ul. Olsztyńskiej. W 1787 roku zakazano pochówków przy kościelnym cmentarzu. Zgodnie z planem miasta z 1788 roku wykonanym przez Barkowskiego pochówki odbywały się już przy ul. Olsztyńskiej na Polskiej Górce. Wchodząc na cmentarz bramą główną, którą zbudowano na koszt rodzin: Letejskich, Rokoszów i Mentzlów w 1834 roku mamy po stronie prawej cmentarz polski, po lewej cmentarz ewangelicki niemiecki, a w głębi na wschodzie cmentarz żydowski.
W 1795 roku po stronie polskiej cmentarza pochowano generała Frankenberga i tu zbudowano specjalną kaplicę. Parafia ostródzka za każde miejsce na cmentarzu pobierała jednorazowo opłatę w wysokości 100 guldenów. Poczynając od 1805 roku dotychczasowe dwa cmentarze stały się jednym. W XIX wieku cmentarz został rozbudowany i powiększony. Najpierw dokonano dokupienia gruntu na pochówek ofiar cholery z 1831 roku. Na cmentarzu żydowskim zachowały się jedynie dwie macewy rodziny Samulom.
Od 1776 roku na cmentarz prowadziła murowana furta, ale ufundowana gotycka brama zmieniła ten krajobraz na zawsze, a w 1888 roku strome podejście na cmentarz przez bramę główną wyłożono brukiem z kocich łbów. Na fundowanej bramie trzech ostródzkich rodzin widniał dawniej taki napis: „Tylko przez wrota grobowe wchodzi się do niebiańskiej ojczyzny.” Była tam też żeliwna tablica fundatorów bramy głównej.
Ostatni pochówek Oskara Maczkowskiego, kierownika Domu Polskiego w czasie plebiscytu w Ostródzie miał miejsce w 1970 roku. Na tym cmentarzu spoczywa od 7 maja 1848 roku Gustaw Gizewiusz. Na jego grobie w 650 – lecie nadania praw miejskich Ostródzie odsłonięto pomnik poświęcony jego pamięci ( 1979 roku). Cmentarz jest od 1970 roku obiektem zamkniętym. W pewnej odległości od grobu Gustawa Gizewiusza spoczywa Adolf Tetzlaff i jego żona. Adolf Tetzlaff w 1912 roku rozpoczął żeglugę turystyczna na jeziorach i kanałach. Zmarł w Ostródzie po 1950 roku.
Cmentarz ten ma powierzchnię 4,72 ha, jest pod opieką konserwatora zabytków, wymaga ogrodzenia i uporządkowania całości nekropolii.
Inne cmentarze:
Zamknięty cmentarz przy ul. S. Czarnieckiego, który przeszedł poważną renowację w 2009 roku. Cmentarz ten jest objęty konserwatorską ochroną.
Przy ul B. Chrobrego nad jeziorem Sajmino ( Kajowskim) są aż trzy cmentarze:
a/ w miejscu gdzie stoi krzyż betonowy jest cmentarz lotników z okresu I wojny światowej,
b/ po stronie prawej alejki prowadzącej do jeziora jest cmentarz wojenny, z okresu I wojny światowej, gdzie spoczywa 254 żołnierzy armii niemieckiej oraz 5 żołnierzy rosyjskich i jeden Rumun.
c/ po stronie lewej w pewnym oddaleniu znajduje się cmentarz złożony tu w 1945 roku. Dziś już zamknięty, ale pochówki na dawnych rodzinnych miejscach stale się odbywają.
Kolejny cmentarz wojenny znajduje przy ul. Władysława Jagiełły w parku koło szpitala, na którym pochowano 548 żołnierzy Armii Czerwonej po II wojnie światowej.
Współcześnie największym cmentarzem jest cmentarz przy ul. Spokojnej.
Tadeusz Peter
mojemazury@wp.pl
Natomiast przed ołtarzem była płyta nagrobna długoletniego proboszcza parafii Andreasa Bela zmarłego w 1618 roku. W krypcie były także szczątki zmarłego w 1624 roku Reinharda von Eppingena, który był ostródzkim starostą ( były to dawne starostwa przed reformą w 1818r. – małe) i właściciela majątku w Lubajnach.
W tym kościele w głównym miejscu kościoła postawiono w 1639 roku sarkofag ze szczątkami księżnej Anny Jadwigi von Sitsch, żonie ówczesnego dzierżawcy Ostródy, księcia Jana Chrystiana władającego Brzegiem i Legnicą na Śląsku.
W 1945 roku Armia Czerwona dokonała spustoszenia paląc całe Stare Miasto, w tym kościół i zamek.
Natomiast wokół kościoła był cmentarz na którym grzebano mniej zamożnych i biedniejszych obywateli miasta. Jak podaje historyk niemiecki, profesor gimnazjum humanistycznego w Ostródzie późniejszy profesor Uniwersytetu w Lipsku, autor monografii Ostródy z 1904 roku, to w 1622 roku w mieście przy kościele były dwa cmentarze to jest cmentarz niemiecki i cmentarz polski.
Jak pisze Johann Muller w 1712 roku pierwsze pochówki zaczęto organizować na zewnątrz murów obronnych miasta w kierunku Bramy Łaziennej, czyli obecnej „Polskiej Górki”, cmentarza przy ul. Olsztyńskiej. W 1787 roku zakazano pochówków przy kościelnym cmentarzu. Zgodnie z planem miasta z 1788 roku wykonanym przez Barkowskiego pochówki odbywały się już przy ul. Olsztyńskiej na Polskiej Górce. Wchodząc na cmentarz bramą główną, którą zbudowano na koszt rodzin: Letejskich, Rokoszów i Mentzlów w 1834 roku mamy po stronie prawej cmentarz polski, po lewej cmentarz ewangelicki niemiecki, a w głębi na wschodzie cmentarz żydowski.
W 1795 roku po stronie polskiej cmentarza pochowano generała Frankenberga i tu zbudowano specjalną kaplicę. Parafia ostródzka za każde miejsce na cmentarzu pobierała jednorazowo opłatę w wysokości 100 guldenów. Poczynając od 1805 roku dotychczasowe dwa cmentarze stały się jednym. W XIX wieku cmentarz został rozbudowany i powiększony. Najpierw dokonano dokupienia gruntu na pochówek ofiar cholery z 1831 roku. Na cmentarzu żydowskim zachowały się jedynie dwie macewy rodziny Samulom.
Od 1776 roku na cmentarz prowadziła murowana furta, ale ufundowana gotycka brama zmieniła ten krajobraz na zawsze, a w 1888 roku strome podejście na cmentarz przez bramę główną wyłożono brukiem z kocich łbów. Na fundowanej bramie trzech ostródzkich rodzin widniał dawniej taki napis: „Tylko przez wrota grobowe wchodzi się do niebiańskiej ojczyzny.” Była tam też żeliwna tablica fundatorów bramy głównej.
Ostatni pochówek Oskara Maczkowskiego, kierownika Domu Polskiego w czasie plebiscytu w Ostródzie miał miejsce w 1970 roku. Na tym cmentarzu spoczywa od 7 maja 1848 roku Gustaw Gizewiusz. Na jego grobie w 650 – lecie nadania praw miejskich Ostródzie odsłonięto pomnik poświęcony jego pamięci ( 1979 roku). Cmentarz jest od 1970 roku obiektem zamkniętym. W pewnej odległości od grobu Gustawa Gizewiusza spoczywa Adolf Tetzlaff i jego żona. Adolf Tetzlaff w 1912 roku rozpoczął żeglugę turystyczna na jeziorach i kanałach. Zmarł w Ostródzie po 1950 roku.
Cmentarz ten ma powierzchnię 4,72 ha, jest pod opieką konserwatora zabytków, wymaga ogrodzenia i uporządkowania całości nekropolii.
Inne cmentarze:
Zamknięty cmentarz przy ul. S. Czarnieckiego, który przeszedł poważną renowację w 2009 roku. Cmentarz ten jest objęty konserwatorską ochroną.
Przy ul B. Chrobrego nad jeziorem Sajmino ( Kajowskim) są aż trzy cmentarze:
a/ w miejscu gdzie stoi krzyż betonowy jest cmentarz lotników z okresu I wojny światowej,
b/ po stronie prawej alejki prowadzącej do jeziora jest cmentarz wojenny, z okresu I wojny światowej, gdzie spoczywa 254 żołnierzy armii niemieckiej oraz 5 żołnierzy rosyjskich i jeden Rumun.
c/ po stronie lewej w pewnym oddaleniu znajduje się cmentarz złożony tu w 1945 roku. Dziś już zamknięty, ale pochówki na dawnych rodzinnych miejscach stale się odbywają.
Kolejny cmentarz wojenny znajduje przy ul. Władysława Jagiełły w parku koło szpitala, na którym pochowano 548 żołnierzy Armii Czerwonej po II wojnie światowej.
Współcześnie największym cmentarzem jest cmentarz przy ul. Spokojnej.
Tadeusz Peter
mojemazury@wp.pl
